دیسک کمر چیست؟
هر انسان معمولاً ۲۶ مهره در ستون فقرات خود دارد. مهره ها بوسیله صفحات
انعطاف پذیری به نام دیسک بین مهره ای از یکدیگر جدا می شوند.
اگر بنا به دلایلی دیسک از قسمت عقبی خود دچار بیرون زدگی یا فتق شود، این
قسمت بیرون زده روی نخاع یا رشته های نخاع فشار وارد می کند و سبب بروز درد
در ناحیه کمر با انتشار به پاها می شود.
مردم به اصطلاح به این بیماری دیسک کمر می گویند که البته اصطلاح درست آن
فتق دیسک کمری می باشد. این بیماری، بیماری سیاتیک نیز خوانده می شود.
در حالت کلی منظور از بیماری دیسک کمر، در رفتگی با بیرون زدگی قسمت مرکزی یا هسته دیسک میباشد که با پارگیهای کوچکی که بهصورت شیارهای باریکی در اطراف آن، کمکم ایجاد میشود همراه است. این بیرون زدگیها و دررفتگیها روی ریشههای عصبی پشت این دیسک فشار میآورند و باعث ایجاد درد و سایر عوارض میشوند.
عوامل ایجاد کننده بیماری دیسک کمر یا پارگی یا بیرون زدگی دیسک کمر چیست؟
در ایجاد بیماری دیسک کمر عوامل زمینهای مانند ژنتیک مطرح میباشد ولی اصولا بیرون زدگی و پاره شدن دیسک در اثر استفاده ناصحیح از مهرهها و طرز رفتار ناصحیحی است که افراد با بدن خود انجام میدهند. در حیوانات چهارپا اصولا چیزی به نام پارگی دیسک کمر نداریم و این بیماری بهایی میباشد که انسان برای راست ایستادنش میپردازد. به علت فشاری که برآیند نیروهای وزن آدم روی مرکز ثقل وارد میکند و فشاری که روی آن ناحیه از مهرههای تحتانی کمر وارد میشود، ستون فقرات بار بیشتری را نسبت به سایر قسمتها تحمل میکند و علت این که ما بیشتر بیماریهای دیسک را در این نواحی میبینیم همین میباشد. شایعترین محل درگیری دیسک کمری در کشور ایران مهرههای ۴ و ۵ و در کشورهای اروپایی معمولا مهرههای ۵ کمری و یکم خاجی میباشد و این تقاوت به علت نوع استخوان بندی میباشد. در ایران به طور معمول لگنها برجستهتر هستند، ولی در اروپا لگنها صافتر میباشند.
پاره شدن دیسک طبق آمارهای موجود در خانمها بیشتر است و معمولا در قسمت چپ دیده میشود. طرز نشستن، راه رفتن و خوابیدن و نوع بلند کردن اجسام و حمل آنها در ایجاد دیسک کمر بسیار موثر میباشد. به عنوان مثال اگر میخواهیم کتابی را با خود حمل کنیم، هر چه به بدن نزدیکتر نگه داریم فشاری که به دیسکها وارد میآید کمتر خواهد بود و هر چه دورتر نگه داریم و یا در حالت دولا شدن به سمت جلو، مخصوصا در حالت چرخش، جسم سنگینی را حمل یا جا بهجا کنیم مانند جا بهجایی گلدان، امکان آسیب رسیدن به به این قسمتها بیشتر مییاشد. بنابراین باید سعی شود از این نوع حرکات خودداری شود و اگر مجبور باشید که چیزی را از زمین بلند کنید حتما زانوها را خم کرده و با خم شدن هر دو زانو، آن جسم را کاملا نزدیک به بدنتان بردارید. حتیالامکان سعی کنید برای جا بهجایی اجسام سنگین از وسایل کمکی مثل ریل، چرخ و اهرم استفاده کنید.
فتق دیسک یک اصطلاح پزشکی وسیع است که تغییرات خاص در دیسک کمر را توصیف می کند. برای بررسی این مشکل در ابتدا لازم است خود دیسک تشریح شود. دیسک ساختاری است که بین مهره های کمر (استخوان ها) در بدن قرار دارد. دیسک مشابه یک بالش یا صفحه نرم برای استخوان عمل می کند. بخش خارجی دیسک از غضروف فیبری سخت (حلقوی) تشکیل شده که از برخورد در سه جهت مختلف تشکیل می شود. در بخش میانی دیسک، یک هسته ژلاتینی وجود دارد (بعضی افراد ساختار دیسک را مشابه یک نان شیرینی ژله ای تشریح می کنند). در عمل دیسک حرکت استخوان ها و مهره های بدن را امکان پذیر می کند و به عنوان یک حایل و ضربه گیر بین استخوان ها فعالیت می نماید.
علایم دیسک کمر
- درد موضعی در ناحیه کمرکه در یسیاری از بیماران ممکن است وجود نداشته باشد!
- درد انتشاری در پاها به عنوان یکی از مهمترین علل دیسک کمر مطرح می باشد.
- بی حسی و ضعف عضلانی
- احساس گزگز و مور مور و خواب رفتگی در پاها
- احساس سوزش عضلانی
- شایان ذکر است علائم اولیه دیسک در اغلب افراد ضعف عضلات ناحیه کمر و شکم است. به دنبال آن دیسک ضعیف شده و بدنبال یک حادثه جابجا شده و با فشار به اعصاب موجب بروز کمر درد و درد ساق پا، ران و … شوند.
- بسیاری از بیمارانی که دچار گزگز و مور مور در پا ها می باشند ابتدا به بیماری ام اس شک می کنند . در حالی که خواب رفتگی پا بیشتر به دلیل تحریک ریشه عصب توسط دیسک کمر می باشد تا بیماری ام اس. در ام اس بسیاری از علایم از جمله ضعف و دو بینی و… بسیار بارز تر می باشد.
- دیسک کمر ممکن است موجب کمردرد بسیار شدید شود ولی خصوصا در موارد مزمن ممکن است اصلا کمردرد هم نداشته باشد و فقط علائم درد باسن و درد ساق و کناره پا ایجاد کند.بسیاری از بیماران سابقه کمردرد را دارند ولی ممکن است این درد مربوط به گذشته هایی باشد که راحتی آن را نتوانند به دیسک کمر و درد ساق و کف پا خود ارتباط دهند.
علایم دیسک کمر شدید و پارگی دیسک کمر
بیمار با دیسک کمر شدید ممکن است از درد شدید کمر و با انتشار به باسن و پاشنه شکایت داشه باشد و بی حسی پاها و بی قوتی پاها و کاهش تمایل جنسی و اختلالات ادراری مانند کاهش یا تند شدن ادرار ممکن است از علاِئم دیسک کمر شدید باشد.
ارتباط دیسک با درد پاها
گاهی به دلیل فشاری ناگهانی که به ستون فقرات وارد می شود، دیسک نیز از جای خود خارج شده و باعث اعمال فشار بر ریشه های عصبی که از آن خارج می شود.
فشار دیسک با احساس کمردرد و سوزش در پاها ممکن است همراه باشد. علاوه بر آن ممکن است آن احساس درد دیسک کمر با احساس گزگز و بی حسی در پاها و درد پا و ساق یا رانیز همراه باشد.
تاکید می کنم در برخی مواقع فتق دیسک کمر دردی در کمر ایجاد نمی کند ولی دیسک باعث ایجاد درد پا و درد در ناحیه ساق پا و یا ران فرد شود . بنابراین ممکن است دیسک عامل ایجاد درد پا و درد در ران و ساق پا و باسن باشد ولی منشا اولیه درد ، در کمر باشد.
راههای درمان بیرون زدگی و پارگی دیسک کمر کدام است؟
اگر بیمار مبتلا به دیسک کمر به موقع مراجعه کند و هنوز بیماری خیلی پیشرفت نکرده باشد، در اکثر این بیماران با دادن داروهای شلکننده و ضدالتهاب، مراحل حاد برطرف میشود.
مرحله بعدی درمان بیمازران مبتلا به فتق دیسک کمر، انجام فیزیوتراپی میباشد. متعاقب آن با تقویت عضلات اطراف ستون فقرات به وسیله ورزش یا تحریکات الکتریکی، بار و فشار وارده به ستون فقرات را کم میکنیم تا مشکل بیماری کاهش یابد. ولی اگر بیماری دیسک کمر در مراحل پیشرفته باشد و فرد دچار پارگی و بیرون زدگی و فشار روی ریشه عصبی شده باشد، در این مرحله نمیتوان از روشهای ذکر شده استفاده کرد.
به عبارتی هر کدام از روشهای درمانی، زمان و مورد خاصی باید داشته باشند تا نتیجه مطلوب گرفته شود؛ بهطور مثال زمانی که دیسک به ریشه عصبی فشار میآورد، ممکن است فیزیوتراپی و ورزش کردن باعث تشدید درد و حتی علایم عصبی و فلجهای مختلفی شود، بنابراین در این مرحله حتما باید از عمل جراحی استفاده کرد.
عدم درمان به موقع دیسک کمر چه عواقبی ممکن داشته باشد؟
عدم درمان به موقع دیسک کمر باعث بدتر شدن وضعیت بیمار خواهد شد و درد بیمار را تشدید خواهد کرد. ممکن است به خاطر یک عمل کوچک، مجبور شوند عملهای بزرگتری را انجام دهند و حتی ممکن است باعث تخریب دیسک و تخریب خود مهره و سرخوردگی مهره شود و در نتیجه مجبور شویم که از یک عمل کاملا وسیع، با کار گذاشتن پلاتین و وسایل خاص فلزی در کمر بیمار استفاده کنیم. عدم درمان به موقع ممکن است باعث عوارضی مانند بیحسهای دائمی یا اختلالات حرکتی شود که این عوارض باعث افتادگی پا و کشیدن و لنگی پا خواهد شد.
همچنین عدم درمان به موقع ممکن است باعث ایجاد مشکلات ادراری و مثانهای شود و یا مشکلات اسفنکتر مقعد به وجود بیاورد و بیمار نتواند ادرار و مدفوع خود را نگه دارد. این مشکلات در آقایان باعث ایجاد ناتوانیهای جنسی هم میشود. به علت این که اعصاب مانند دیگر نسوج و پوست قابل ترمیم نمیباشند و اگر صدمه ای به آنها برسد، دیگر به حالت اولیه بر نمیگردند، بنابراین قبل از صدمه شدید، باید حتما نسبت به درمان اقدام کرد.
بهترین روش تشخیص دیسک کمر کدام است؟
MRI بهترین روش تشخیص دیسک کمر میباشد. با دستگاه MRI نه تنها سطح در رفتگی دیسک، بلکه میزان در رفتگی و میزان فشار وارده به عصب را نیز میتوان اندازهگیری کرد و مجموعهی اعمال بالا به پزشک نشان میدهد که آیا بیمار نیاز به عمل جراحی دارد یا نه، و آیا بیمار با روشهای درمانی غیر تهاجمی مانند فیزیوتراپی و دارو درمانی قابل درمان است یا خیر.
چنانچه پزشک بر مبنای سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی پی به وجود فتق دیسک کمر ببرد، انجام آزمایشهای دیگر ضرورتی نخواهد داشت. در صورت نیاز پزشک به اطلاعات بیشتر یا جواب ندادن درمان پس از ۴ هفته، احتمالاً دستور انجام ام آر آی ستون فقرات یا سی. تی. اسکن داده خواهد شد. پرتونگاری (اشعه ایکس) معمولاً برای این عارضه کاربردی ندارد، اما اگر سابقه پزشکی یا معاینه فیزیکی مبین وجود عارضهای جدیتر مانند تومور، عفونت، شکستگی یا آسیب عصبی شدید باشد، یا اگر بیمار از پادرد و علائم دیگری رنج ببرد که پس از ۴ هفته درمان غیرجراحی درمان نشدهاند، پزشک دستور انجام رادیوگرافی خواهد داد.
فرآیند های تشخیص دیسک کمر
فرایندهای تشخیص دیسک کمر علاوه بر معاینه فیزیکی و بررسی کامل سابقه پزشکی شامل موارد زیر میشوند:
- پرتونگاری (اشعه ایکس). در این آزمایش تشخیصی از پرتوهای انرژی الکترومغناطیسی برای به دست آوردن تصویرهایی از استخوانها، اندام و بافتهای داخلی استفاده میشود.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI). ام آر آی ستون فقرات تلفیقی از آهنرباهای بزرگ، رادیوفرکانسها و رایانه جهت ایجاد تصاویر جامع از اندامها و ساختارهای درون بدن مورد بهرهبرداری قرار میگیرد.
- میلوگرام. در این فرایند، رنگ درون مجرای نخاع تزریق میشود تا تصویر کاملاً واضح و آشکاری را از ساختار در پرتونگاری به دست دهد.
- مقطعنگاری رایانهای (سی. تی. اسکن یا سی. ای. تی. اسکن). در این روش تصویربرداری تشخیصی، ترکیبی از فنآوری رایانهای و پرتونگاری برای تهیه تصاویر محوری یا افقی (موسوم به اسلایس) از بدن مورد استفاده قرار میگیرد. سی. تی. اسکن تصاویر جامعی را از کلیهی بخشهای بدن از جمله استخوانها، عضلهها، چربی و اندامها به دست میدهد. جزییات تصاویر حاصل از این روش بیشتر از تصاویر پرتونگاری اشعه ایکس است.
- الکترومیوگرافی یا عضلهنگاری برقی (EMG). در این آزمایش تشخیصی، واکنش عضله یا فعالیت الکتریکی در پاسخ به تحریک عصب عضله، اندازهگیری میشود.
آیا دیسک کمر با جراحی درمان میشود؟
تصور نادرست در درمان دیسک کمر، بیماران را به این باور رسانده که باید جراحی شوند تا به درمان کامل برسد. در حقیقت آمارهای دنیا نشان دهنده آن است که ۹۵ درصد تا ۹۸ درصد دیسک ها کمر بدون جراحی قابل درمان است. در حال حاضر انجمن جهانی درد متعقدند که اگر بیماری مشکوک به دیسک کمر است نیاز به جراحی ندارد. ابتدا باید دستورالعمل ها را انجام دهند و تحت روش های درمانی قرار گرفته و درمان بعدی فیزیوتراپی بوده. مگر درمواقع خاص بیمار تحت جراحی قرار خواهد گرفت.
متخصصان در گذشته معتقد بودند پس از گذشت ۵ سال از جراحی، بیماری برخواهد گشت، این در حالی است که در حال حاضر پزشکان بر این باورند که این آمار به ۲ سال رسیده است. در حقیقت بررسیها نشان داد که ۸۵ درصد بیمارانی که به کلینکهای درد مزمن مراجعه میکنند دارای دردهای عضلانی هستند که بیشترین و بهترین روش درمان گوش کردن به دردهای بیماران و معاینه کردن است.
در حقیقت باید گفت ۹۲ درصد بیماران را بدون هیچ روش و تنها، با صحبت کردن و دردهای بیماران میتوان تشخیص داد که وی دارای دیسک کمر است یا خیر.همچنین معتقدیم ۸۵ درصد بیمارانی که درد مزمن دارند، دردهای عضلانی بوده و گرههای عضلانی است که ایجاد میشود . اکثرکمردردها را می توانیم با روشهای ساده ای مانند استراحت، آموزش و تقویت عضلانی پیشگیری و درمان کنیم. روش های آموزش و انتقال اطلاعات مربوط به مراقبت، پیشگیری و درمان کمردرد را مدرسه کمر می نامیم، که حتی کتابی توسط خودم با این نام تهیه و به چاپ رسیده است به عبارتی مدرسه کمر تمامی روش هایی است که به افراد آموزش می دهند از طریق حرکت طبیعی بدن چگونه به فعالیت های عادی ادامه دهند و از حملات کمر درد بکاهند.
جراحی دیسک کمر به کمک لیزر (دکتر علی نقره کار)
امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی روشهای تهاجمی و پر عارضه جای خود را
به روشهای کمتر تهاجمی داده است.در بین روشهای کمتر تهاجمی برای درمان
بیرون زدگی دیسک های کمری روش PLDD یا جراحی لیزری دیسک جایگاه
ویژه ای پیدا کرده است. این اعمال بسیار ساده بدون نیاز به بیهوشی و برش
جراحی بوده و تمام مراحل عمل زیر دستگاه تصویربرداری انجام میشود.
برای آشنایی بیشتر شما بیماران عزیز به محیط اتاق عمل و چگونگی انجام این اعمال، نظر شما را به دیدناین فیلم جلب میکنیم.
جهت مشاهده فیلم جراحی دیسک کمر با لیزر اینــــــــــجا کلیک کنید.
آدرس وبسایت منبع : www.drnoghrekar.com